Recent werd het Jaarverslag van de Informatie- en Screeningsdienst lokale geloofsgemeenschappen (ISD) gepubliceerd.
Wat is de ISD ?
De Informatie- en screeningsdienst (ISD) maakt deel uit van het Agentschap Binnenlands Bestuur (ABB) en speelt een centrale rol in het proces van de erkenning en controle van lokale geloofsgemeenschappen in Vlaanderen. De ISD is verantwoordelijk voor het controleren of erkende en erkenningszoekende lokale geloofsgemeenschappen voldoen aan de decretale erkenningscriteria en verplichtingen. De dienst fungeert als een schakel tussen de overheid, de geloofsgemeenschappen en andere betrokken actoren, zoals veiligheids- en inlichtingendiensten. Ze biedt ook begeleiding en advies aan de geloofsgemeenschappen om hen te ondersteunen in het naleven van de wetgeving.
Recent arrest Grondwettelijk Hof over erkenningscriteria lokale geloofsgemeenschappen
Op 20 juli 2023 heeft het Grondwettelijk Hof twee erkenningscriteria uit het Erkenningsdecreet Lokale Geloofsgemeenschappen van 22 oktober 2021 vernietigd. De vernietigde criteria waren:
- het verbod op buitenlandse financiering die de onafhankelijkheid van de lokale geloofsgemeenschappen zou kunnen aantasten, en
- het verbod op het rechtstreekse of onrechtstreekse bezoldigen van bedienaars van de eredienst door een buitenlandse overheid.
Het Grondwettelijk Hof oordeelde dat deze criteria te algemeen en onduidelijk geformuleerd waren, waardoor de betrokken geloofsgemeenschappen niet goed konden inschatten welke buitenlandse financiering of ondersteuning was toegestaan. Ook werd geoordeeld dat de bepalingen niet proportioneel waren met het oog op de godsdienstvrijheid. Dit leidde tot de noodzaak voor een aanpassing van het Erkenningsdecreet.
Hoe is het Erkenningsdecreet aangepast na het arrest van het Grondwettelijk Hof?
Na het arrest van het Grondwettelijk Hof besloot het Vlaamse Parlement om het Erkenningsdecreet te wijzigen. Het Wijzigingsdecreet werd goedgekeurd op 24 april 2024 en trad in werking op 26 april 2024. Door deze wijziging moesten alle 70 lopende erkenningsaanvragen die nog geen beslissing hadden ontvangen, opnieuw worden geactualiseerd volgens de nieuwe criteria. De ISD had de taak om de geactualiseerde aanvragen te screenen en te toetsen aan de nieuwe normen, inclusief extra vereisten met betrekking tot het eredienstgebouw, het federale veiligheidsadvies, en de invloed van buitenlandse overheden.
Deze wijziging betekende dat de betrokken lokale geloofsgemeenschappen hun aanvragen opnieuw moesten indienen voor 15 oktober 2024, waarna de ISD de dossiers opnieuw zou beoordelen. Dit leidde tot een intensieve administratieve en controle-inspanning van de ISD.
Wat zijn de huidige erkenningscriteria voor lokale geloofsgemeenschappen?
Lokale geloofsgemeenschappen moeten voldoen aan de volgende erkenningscriteria om in aanmerking te komen voor erkenning volgens het Erkenningsdecreet:
- Juridische structuur: De lokale geloofsgemeenschap moet een juridische structuur hebben die aangepast is aan het openbaar statuut dat ze aanvragen en hierover transparant zijn.
- Financiële leefbaarheid: De lokale geloofsgemeenschap moet aantonen dat ze financieel leefbaar is en transparantie bieden over de financiën.
- Transparantie over financiering: De lokale geloofsgemeenschap mag geen financiering of ondersteuning ontvangen die afbreuk doet aan de onafhankelijkheid of verband houdt met terrorisme, extremisme, spionage of clandestiene inmenging. Een inbreuk tegen de onafhankelijkheid wordt beoordeeld op basis van een lijst aan criteria die beoordeeld worden door de personeelsleden van de bevoegde instantie bij de juridische structuur die de eredienst heeft.
- Maatschappelijke relevantie: De lokale geloofsgemeenschap moet maatschappelijk relevant zijn en duurzame contacten onderhouden met de lokale overheid en gemeenschap. Ze moeten ook het principe van goed nabuurschap respecteren.
- Bestuursleden: De leden van het voorlopig bestuursorgaan moeten bepaalde verplichtingen nakomen, zoals het respecteren van de inburgeringsplicht, niet meewerken aan activiteiten die aanzetten tot discriminatie, haat of geweld,...
- Eredienstgebouw: De lokale geloofsgemeenschap moet aantonen dat ze over een eredienstgebouw beschikt (eigendom, erfpacht of huurovereenkomst).
- Leden van het voorlopig bestuursorgaan: Alle gegevens van deze leden moeten bekend zijn en gemeld worden aan de Vlaamse Regering, het representatief orgaan, de financierende overheid en de adviserende gemeente.
- Inburgeringsplicht: De bedienaars van de eredienst en hun vervangers moeten voldoen aan de inburgeringsplicht, indien van toepassing.
- Wedde van de bedienaars van de eredienst: Deze wedden worden ten laste genomen door de federale overheid conform de wettelijke bepalingen.
- Wachtperiode: Er is een wachtperiode van vier jaar die doorlopen moet worden met gunstig gevolg.
- Verplichtingen tijdens de wachtperiode: Er zijn enkele specifieke verplichtingen tijdens de wachtperiode (punt 10) m.b.t. transparantie over begroting, jaarrekening en de volledige boekhouding en financiële management.
- Veiligheidsadvies: Soms is een gunstig veiligheidsadvies van de federale minister van Justitie vereist.
Welke rol spelen lokale besturen bij de erkenning van eredienstbesturen?
Lokale besturen spelen een belangrijke rol in het erkenningsproces van eredienstbesturen. Ze kunnen in een adviserende of financierende rol optreden en moeten de naleving van de wetgeving door de lokale geloofsgemeenschappen ondersteunen. Lokale besturen zijn de eerste die signalen opvangen van problemen binnen geloofsgemeenschappen en kunnen deze doorgeven aan de ISD.
Verder moeten lokale besturen, samen met andere adviseurs zoals provincies en de federale overheid, advies geven over de erkenning van een lokale geloofsgemeente. Dit gebeurt zowel tijdens de tussentijdse als eindadviezen in het erkenningsproces. Lokale besturen spelen ook een rol bij het monitoren van de naleving van de wetgeving door erkende geloofsgemeenschappen.
Daarnaast is het belangrijk dat lokale besturen zich bewust zijn van de gewijzigde erkenningscriteria, zoals vastgelegd in het Wijzigingsdecreet, om effectief samen te werken met de ISD en andere relevante actoren en zo de nodige ondersteuning te bieden aan lokale geloofsgemeenschappen.
Het jaarverslag is ook integraal consulteerbaar binnen FinConnect.
